Δευτέρα 31 Οκτωβρίου 2011
Σάββατο 29 Οκτωβρίου 2011
Πέμπτη 27 Οκτωβρίου 2011
Τετάρτη 26 Οκτωβρίου 2011
Δευτέρα 24 Οκτωβρίου 2011
Κυριακή 23 Οκτωβρίου 2011
Ο Καβάφης στον καθημερινό μας λόγο
Πολλές εκφράσεις από αυτές που χρησιμοποιούμε στον καθημερινό μας λόγο προέρχονται από την ελληνική γραμματεία. Τα έργα που τροφοδότησαν περισσότερο από όλα τα άλλα την καθημερινή γλώσσα είναι –αν δεν κάνω λάθος– τα ομηρικά έπη («άχθος αρούρης», «παρά θιν’ αλός», «έπεα πτερόεντα», «πνέω μένεα» κ.ά.) και τα ευαγγέλια («άρον, άρον», «βρώμα και δυσωδία», «μη μου άπτου» κ.ά.).
Ωστόσο, από την περιοχή της νεοελληνικής λογοτεχνίας το έργο που κυρίως «πέρασε» εκφράσεις στην καθημερινή γλώσσα (κυρίως τη γραπτή) είναι τα ποιήματα του Καβάφη.
Φαντάζομαι ότι αρχικά, οι λόγιοι (δημοσιογράφοι;) παρέθεταν στα κείμενά τους τέτοιες εκφράσεις-στίχους με αναφορά στον ποιητή , αλλά σιγά – σιγά, μετά την επιτυχία της ποίησης του Καβάφη, έγιναν τόσο γνωστές που η αναφορά αυτή περίττευε. Για κάποιες από αυτές βέβαια γίνεται ακόμη αναφορά στην προέλευσή τους, κάποιες άλλες χρησιμοποιούνται εντός εισαγωγικών για να δηλώσουν ότι πρόκειται για παράθεμα. ’λλες φορές είναι περιττά και η παραπομπή και τα εισαγωγικά. Κάποιες εκφράσεις έγιναν κοινές και χρησιμοποιούνται χωρίς ο χρήστης τους να γνωρίζει πια την καβαφική τους προέλευση. Για παράδειγμα, πόσοι από αυτούς που λένε ότι «φυλάνε Θερμοπύλες» ξέρουν ότι αυτή η έκφραση προέρχεται από ένα ποίημα του Καβάφη;
Με μία πρόχειρη αναδρομή στα ποιήματα του Καβάφη, συγκέντρωσα τέτοιες –λιγότερο ή περισσότερο γνωστές– εκφράσεις:
1. Αποχαιρέτα την, την Αλεξάνδρεια που χάνεις
Από το ποίημα: Απολείπειν ο θεός Αντώνιον
Χρησιμοποιείται όταν ζητείται από κάποιον να παραιτηθεί οριστικά από μία προσδοκία ή, κυρίως, να αποδεχθεί οριστικά την απώλεια ενός προνομίου ή το τέλος μιας ευτυχισμένης περιόδου.
Παράδειγμα: «Αναρωτιέται όμως μήπως το φιλελεύθερο «καθαρτήριο» δώσει ευκαιρία για τη διάσωση της πολιτικής πριν συνθλιβεί εντελώς από την οικονομία. Ένα είδος δημιουργικής καταστροφής, ας πούμε. …κι αποχαιρέτα την Αλεξάνδρεια που χάνεις» (Καθημερινή, 24/6/2001)
2. Σαν έτοιμος από καιρό (ή και: σαν θαρραλέος)
Από το ποίημα: Απολείπειν ο θεός Αντώνιον
Χρησιμοποιείται όταν κάποιος λειτούργησε πολύ καλά σε κάποια δεδομένη στιγμή, σαν να είχε προετοιμαστεί από πριν για το σκοπό αυτό.
Παράδειγμα: «Σαν έτοιμος από καιρό, ο τριαντατριάχρονος Λερ στόχευσε το παγκόσμιο κοινό εξασφαλίζοντας μεταφράσεις του βιβλίου του σε Αγγλία, Αμερική, Γαλλία, Ιταλία, Ολλανδία, Ισλανδία, Σουηδία, Νορβηγία και αλλού» (Το Βήμα, 17/9/2006)
3. Σαν βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη, να εύχεσαι να ’ναι μακρύς ο δρόμος
Από το ποίημα: Ιθάκη
Χρησιμοποιείται σαν παροιμία πια, για να τονιστεί ότι αξία δεν έχει μόνο η άφιξη στον προορισμό αλλά και το ταξίδι από μόνο του ή με ευρύτερη έννοια ότι δεν έχει μόνο αξία η επίτευξη ενός στόχου αλλά και η διαδικασία επίτευξής του.
4. Είναι οι προσπάθειές μας των συφοριασμένων (ή: σαν των Τρώων)
Από το ποίημα: Τρώες
Χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει προσπάθειες καταδικασμένες να αποτύχουν.
Παράδειγμα: «Οι εθνικά φρονούντες απέρριψαν την ιδέα να είναι εφέτος η Τουρκία τιμώμενη χώρα στην 3η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης. Όπως εξάλλου και οι ελληνικές προξενικές αρχές της Γερμανίας απέρριψαν στυφά την κολακευτική πρόταση του εξαιρετικού Μουσείου Τέχνης της Βόννης να συμβάλουν στην οργάνωση μιας κοινής έκθεσης ελλήνων και τούρκων καλλιτεχνών. Αλλά είναι οι προσπάθειές τους σαν εκείνες των συφοριασμένων Τρώων. (…) Λίγες μόνον ημέρες πριν από τα μεθαυριανά επίσημα εγκαίνια της 58ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου της Φραγκφούρτης, ο τούρκος υπουργός Πολιτισμού Ατίλα Κοτς συνυπέγραψε με τη διεύθυνση της έκθεσης το συμβόλαιο, βάσει του οποίου η Τουρκία θα είναι τιμώμενη χώρα το 2008» (Το Βήμα, 1-10-2006)
5. Ο ένδοξός μας Βυζαντινισμός
Από το ποίημα: Στην εκκλησία
Χρησιμοποιείται ως συνώνυμο της λέξης «Βυζάντιο», συχνότατα ειρωνικά.
Παράδειγμα: «Σήμερα επιστρέφοντας άκουγα Χειμερινούς Κολυμβητές και θυμήθηκα ένδοξες εποχές… τον ένδοξό μας βυζαντινισμό…» (Από σχόλιο σε blog)
6. Ηχηρά παρόμοια
Από το ποίημα: Από την σχολήν του περιωνύμου φιλοσόφου
Χρησιμοποιείται όταν γίνεται αναφορά σε μεγάλες ιδέες, στομφώδεις λέξεις, συχνά ως συνώνυμο του «κούφια λόγια».
Παράδειγμα: «Τους επιτρέπουμε να θορυβούν πάνω απ’ το κεφάλι μας ωρυόμενοι για «αγώνα», «συνεργασία», «διεκδικήσεις» και άλλα ηχηρά παρόμοια και εγκλωβιζόμαστε στις εξειδικευμένες ανάγκες μας, σαν να είναι αυτές που μας προσδιορίζουν ως προσωπικότητες» (’ρθρο από το Disabled.gr)
7. Και οι τρεις τους (ή δυο τους) βλάπτουν τη Συρία το ίδιο (ή εξίσου)
Από το ποίημα: Ας φρόντιζαν
Χρησιμοποιείται στην περίπτωση που οι λύσεις ενός προβλήματος είναι εξίσου κακές αλλά επιλέγεται αναγκαστικά κάποια από αυτές.
Παράδειγμα: «Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός ανένταχτων αριστερών, τους οποίους μια συνεπής και ανοιχτή στην κοινωνία αριστερή πρόταση θα κινητοποιούσε πολύ πέρα από την λειτουργία τους ως ψηφοφόρων κάποιου κόμματος ανάλογα με την συγκυρία ή την αναζήτηση του λιγότερο κακού και με την πεποίθηση ότι όλοι βλάπτουν την Συρία το ίδιο» (Εποχή, 19/12/2004)
8. Και τώρα τι θα γίνουμε χωρίς βαρβάρους;
Από το ποίημα: Περιμένοντας τους βαρβάρους
Χρησιμοποιείται όταν αναμένεται ή εικάζεται κάποια κακή εξέλιξη, η οποία εντέλει δεν πραγματοποιείται, αφήνοντας τρόπον τινά σε αμηχανία όσους την ανέμεναν.
Παράδειγμα: «Και τώρα τι θα γίνουμε χωρίς βαρβάρους; Από τη στιγμή που το Συνταγματικό Δικαστήριο της Τουρκίας έθεσε εκτός νόμου το μεγαλύτερο και δημοφιλέστερο κόμμα της χώρας, οι κατ’ επάγγελμα εγχώριοι κινδυνολόγοι βρίσκονται σε εμφανή σύγχυση» (Ελευθεροτυπία, 24/1/1998)
9. Φυλάμε Θερμοπύλες
Από το ποίημα: Θερμοπύλες
Χρησιμοποιείται ως αναφορά σε σταθερή προσήλωση στην υπεράσπιση ενός (εθνικού συνήθως) ιδανικού. Ολόκληρο το δίστιχο με το οποίο ξεκινά το ποίημα κοσμεί πολλά στρατόπεδα στην Ελλάδα.
Παράδειγμα: «Στη χώρα μας είμαστε γεμάτοι ακριτικές περιοχές και είμαστε έτοιμοι πάντοτε να φυλάμε Θερμοπύλες, παντού, σε όλη τη Χώρα, τόνισε χαρακτηριστικά ο υπουργός» (Μακεδονικό Πρακτορείο, 15/11/1998)
10. Το μεγάλο «ναι» ή το μεγάλο «όχι»
Από το ποίημα: Che fece… Il gran rifiuto
Χρησιμοποιείται στις περιπτώσεις που πρέπει να δοθεί σαφής απάντηση σε ένα κρίσιμο ζήτημα.
Παράδειγμα: «Είναι απαραίτητο όλοι μας να σταθμίσουμε νηφάλια τις ποικίλες παραμέτρους του προβλήματος, πριν πούμε το μεγάλο ναι ή το μεγάλο όχι στο σχέδιο Ανάν» (Τα Νέα, 6/4/2006)
11. Είναι κι αυτή μιας στάσις. Νοιώθεται.
Από το ποίημα: Aλέξανδρος Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων—
Χρησιμοποιείται για να δηλωθεί ειρωνεία απέναντι σε μία στάση με την οποία ο συγγραφέας/ομιλητής διαφωνεί αλλά δεν θέλει να ασχοληθεί ιδιαίτερα.
Παράδειγμα:«Κακός ο νόμος; Δεν είπα ότι μου αρέσει. Αλλά ας μου πεί κάποιος κάτι καλύτερο από αυτόν - γιατί δε νομίζω ότι η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής αποτελεί πλέον ” μια κάποια λύσις” . Εκτός και αν δεν μας απασχολεί να προτείνουμε κάτι παρά μόνον να αντιδράσουμε σε κάτι. Είναι και αυτή μια στάσις. Νοιώθεται.» (Από συζήτηση σε φόρουμ)
Πέρα από αυτές τις παγιωμένες πια εκφράσεις, σπανιότερα έχω διαβάσει σε διάφορα κείμενα εκφράσεις καβαφικής προέλευσης, που όμως δεν έχουν γίνει ακόμη ευρέως γνωστές, αν και δεν αποκλείεται αυτό να συμβεί στο μέλλον:
Ένας blogger γράφει ότι τα blogs είναι η παρηγοριά αυτών που έχουν πολλές «κουβέντες στοιβαγμένες μέσα τους», μία φράση από το ποίημα «Ηγεμών εκ Δυτικής Λιβύης».
Όταν θέλουν να ενθαρρύνουν κάποιον που κάνει το πρώτο του βήμα στην τέχνη, συχνά του λένε «εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι» ή και ολόκληρο το ποίημα «Το πρώτο σκαλί».
Αλλά και γενικότερα, έχω ακούσει στίχους του Καβάφη να χρησιμοποιούνται σε μεμονωμένες περιπτώσεις. Όταν ήμουν μαθητής, ένας καθηγητής μάς ζήτησε να βρούμε κάποιες πληροφορίες και μας έδωσε προθεσμία μία εβδομάδα. Σε δύο εβδομάδες μας ρώτησε αν βρήκε κάποιος αυτά που ζήτησε και δεν πήρε απάντηση από κανένα. «Μου είχατε υποσχεθεί ότι σε μία εβδομάδα θα τα έχετε βρει» είπε και πρόσθεσε: «Αλλά όπως φαίνεται η εβδομάς εκείνη έγινε παντοτινή, που λέει κι ο ποιητής». Ο ποιητής είναι φυσικά ο Καβάφης και η αναφορά ήταν στο (υπέροχο) ποίημα «Ο ήλιος του απογεύματος».
Σάββατο 22 Οκτωβρίου 2011
Παρασκευή 21 Οκτωβρίου 2011
Πέμπτη 20 Οκτωβρίου 2011
Τετάρτη 19 Οκτωβρίου 2011
Δευτέρα 17 Οκτωβρίου 2011
Τετάρτη 12 Οκτωβρίου 2011
· Παρουσιάζονται ξεχωριστά οι τρεις ενότητες. Προκειμένου να έχουν οι επιμορφωτές μια συνολική εικόνα, δίνονται παρατηρήσεις/ οδηγίες που επεξηγούν τη λογική της κατανομής των ωρών σε κάθε ενότητα.
· Η διάταξη είναι ενδεικτική και μία από τις πολλές που μπορεί να υπάρξουν. Θεωρούμε αυτονόητο το να μπορεί να συνδυάζει ο κάθε επιμορφωτής τη δική του διαδρομή, η οποία θα έχει σχέση με τις ιδιαιτερότητες των επιμορφούμενων και τη δική του εμπειρία. Με την έννοια αυτή οι συνδυασμοί που μπορούν να γίνουν είναι πολλοί. Προτεραιότητα έχει με την ολοκλήρωση των 48 ωρών οι επιμορφούμενοι εκπαιδευτικοί να έχουν παραδείγματα για διδασκαλία και να είναι προετοιμασμένοι για τη διαδικασία αυτή.
· Σημαντικό νέο δεδομένο στο επιμορφωτικό υλικό που δίνεται είναι η πρόταση για αξιοποίηση των εργαλείων του δεύτερου ιστού (Web 2.0) και των διαδραστικών πινάκων. Ειδικά για τους Διαδραστικούς Πίνακες δεν δίνεται στο ειδικό μέρος ξεχωριστός χρόνος, γιατί δεν αποτελούν ύλη για εκμάθηση, αλλά περιβάλλοντα για διδακτική αξιοποίηση. Από την άποψη αυτή μπορούν να ενσωματωθούν σε πολλές από τις ενότητες του Α΄ και Β΄ μέρους.
· Σημείωση: το υλικό του γενικού μέρους στο οποίο παραπέμπουμε είναι το Δαγδιλέλης, Β.,κ.ά. 2010. Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών στη Χρήση και Αξιοποίηση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διδακτική Διαδικασία. Επιμορφωτικό υλικό για την εκπαίδευση των επιμορφωτών στα Πανεπιστημιακά Κέντρα Επιμόρφωσης. Τεύχος 1: Γενικό Μέρος. Πάτρα: Ε.Α.Ι.Τ.Υ. (αναθεωρημένη έκδοση 06.02.2010).
Τρίτη 11 Οκτωβρίου 2011
Δευτέρα 10 Οκτωβρίου 2011
Κυριακή 9 Οκτωβρίου 2011
Σάββατο 8 Οκτωβρίου 2011
Πέμπτη 6 Οκτωβρίου 2011
Τετάρτη 5 Οκτωβρίου 2011
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)